Hội chứng ruột kích thích (Irritable Bowel Syndrome – IBS)

Hội chứng ruột kích thích là tình trạng ảnh hưởng đến chức năng và hành vi của ruột. Thông thường, các cơ lót ruột xen kẽ và thư giãn để di chuyển thức ăn dọc theo đường tiêu hóa. Trong hội chứng ruột kích thích (IBS), mô hình này bị xáo trộn, dẫn đến các triệu chứng khó chịu. Hơn 40 triệu người bị ảnh hưởng bởi hội chứng ruột kích thích (IBS). Điều quan trọng cần nhớ là bệnh nhân mắc viêm ruột (IBD) cũng có thể bị hội chứng ruột kích thích (IBS).

Triệu chứng của hội chứng ruột kích thích (IBS)

Nhiều người chỉ gặp các triệu chứng nhẹ của IBS, nhưng đối với một số người, các triệu chứng có thể nghiêm trọng. Các triệu chứng có thể bao gồm chuột rút, đau bụng, đầy hơi, khí, chất nhầy trong phân, tiêu chảy và / hoặc táo bón. Tương tự như IBD, hội chứng ruột kích thích (IBS) được đặc trưng bởi thời gian có triệu chứng và thời gian có ít hoặc không có triệu chứng. Không giống như IBD, hội chứng ruột kích thích (IBS) không gây viêm, tổn thương vĩnh viễn cho đường tiêu hóa hoặc tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng.

Nguyên nhân của hội chứng ruột kích thích (IBS)

Nguyên nhân chính xác của hội chứng ruột kích thích (IBS) vẫn chưa được biết.

Nguyên nhân tiềm ẩn có thể bao gồm sự nhạy cảm của đường tiêu hóa với khí và đầy hơi, thay đổi hệ vi khuẩn trong phân bên trong ruột hoặc thay đổi mức độ của các hợp chất hoặc hóa chất cụ thể trong cơ thể, chẳng hạn như serotonin.

Có nhiễm trùng tiêu hóa gần đây và có tiền sử viêm ruột (IBD) cũng có thể là một yếu tố rủi ro đối với hội chứng ruột kích thích (IBS).

Mặc dù căng thẳng không gây ra hội chứng ruột kích thích (IBS), nhiều người mắc IBS chỉ ra rằng căng thẳng làm nặng thêm các triệu chứng của họ.

Hormone cũng có thể đóng một vai trò. Ví dụ, nhiều phụ nữ thường báo cáo nhiều triệu chứng hơn khi họ đang có kinh nguyệt.

Ngoài ra, nhiều người bị IBS báo cáo nhiều triệu chứng hơn sau khi ăn thực phẩm và đồ uống cụ thể, chẳng hạn như thực phẩm cay, một số loại trái cây và rau quả, thực phẩm có chứa lúa mì, cà phê, rượu và sữa.

Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích (IBS)

Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích (IBS)  bao gồm khám sức khỏe và kiểm tra tiền sử bệnh và thường bao gồm loại trừ các rối loạn tiêu hóa khác trước.

Nếu người bệnh gặp các dấu hiệu và triệu chứng nghiêm trọng hơn hoặc không đáp ứng với điều trị, có thể thực hiện xét nghiệm bổ sung, chẳng hạn như xét nghiệm máu, mẫu phân, quy trình nội soi hoặc hình ảnh bên ngoài.

Biến chứng của hội chứng ruột kích thích (IBS)

Hội chứng ruột kích thích (IBS)   không liên quan đến bất kỳ tình trạng nghiêm trọng nào, chẳng hạn như ung thư ruột kết. Tác động của IBS đến chất lượng cuộc sống nói chung có thể là biến chứng quan trọng nhất của nó.

Điểm tương đồng và khác biệt giữa IBD và IBS

*Các chế phẩm sinh học certolizumab pegol*, vedolizumab* và natalizumab* chưa được lưu hành chính thức tại Việt Nam tính đến thời điểm tháng 6/2019.

Tìm hiểu thêm về chẩn đoán phân biệt các bệnh lý viêm ruột (IBD) và giả viêm ruột tại đây

Chế Độ Ăn Uống Cho Bệnh Nhân Viêm Ruột (IBD) và Hội Chứng Ruột Kích Thích (IBS)

Chế độ ăn uống và dinh dưỡng

IBD và IBS không phải do chế độ ăn uống gây ra. Tuy nhiên, chế độ ăn uống có thể ảnh hưởng đến các triệu chứng của bệnh. Khi IBD và IBS đã phát triển, đặc biệt chú ý đến những gì được ăn có thể giúp giảm triệu chứng và hỗ trợ dinh dưỡng đầy đủ.

Không có chế độ ăn kiêng nào hoặc kế hoạch ăn uống chung nào sẽ cải thiện triệu chứng cho tất cả mọi người bị IBD hoặc IBS. Khuyến cáo chế độ ăn uống phải được cá nhân hóa, tùy thuộc vào bệnh và phần ruột bị ảnh hưởng. Hơn nữa, những bệnh này thay đổi theo thời gian và chế độ ăn uống nên thay đổi theo.

Điều quan trọng là tuân thủ một chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh. Điều quan trọng cần nhớ là không chỉ lượng thức ăn được ăn đảm bảo chế độ ăn uống lành mạnh, mà lượng ăn hàng ngày cần phải bao gồm đủ lượng calo và chất dinh dưỡng. Một chế độ ăn uống cân bằng nên chứa nhiều loại thực phẩm từ tất cả các nhóm thực phẩm. Để biết danh sách các loại thực phẩm và đồ uống mẫu có khả năng thử và tránh, hãy xem biểu đồ bên dưới.

Điều quan trọng đối với những người bị IBD hoặc IBS là phải chú ý đến lượng chất lỏng. Khi tiêu chảy mạn tính, nó có thể dẫn đến mất nước. Bù đủ nước để tránh các biến chứng.Trong thời gian bùng phát bệnh, ăn uống có thể gây khó chịu ở bụng và chuột rút. Dưới đây là một số cách để giảm các triệu chứng này:

Ăn các bữa ăn nhỏ hơn và chia thành nhiều lần

Ăn năm bữa nhỏ một ngày, cứ ba hoặc bốn giờ, thay vì ba bữa lớn như truyền thống.

Giảm thức ăn nhiều dầu mỡ hoặc chiên

Thực phẩm giàu chất béo có thể gây ra tiêu chảy và khí nếu sự hấp thụ chất béo không đầy đủ.

Theo dõi lượng sữa tiêu thụ

Những người không dung nạp đường sữa hoặc đang gặp IBD hoặc IBS có thể cần phải hạn chế lượng sữa hoặc các sản phẩm từ sữa.

Hạn chế ăn một số loại thực phẩm giàu chất xơ

Nếu có hẹp ruột, những thực phẩm này có thể gây ra chuột rút. Thực phẩm giàu chất xơ cũng gây ra các cơn co thắt khi chúng vào ruột già. Bởi vì chúng không được tiêu hóa hoàn toàn bởi ruột non, những thực phẩm này cũng có thể gây tiêu chảy.

Tránh những vấn đề khó chịu (kích hoạt) bởi thực phẩm

Loại bỏ bất kỳ thực phẩm nào làm cho các triệu chứng tồi tệ hơn. Chúng có thể bao gồm thực phẩm gây đầy hơi (như đậu, bắp cải và bông cải xanh), thực phẩm cay, bỏng ngô và rượu, cũng như thực phẩm và đồ uống có chứa caffeine, như sô cô la và soda.

Nên ghi nhật ký các loại thực phẩm, để giúp theo dõi loại thực phẩm nên và không nên dùng khi bệnh bùng phát.

Kiểm Soát Đau

Đau có thể là một vấn đề nghiêm trọng cho bệnh nhân mắc hội chứng ruột kích thích IBS. Các phương pháp sau có thể giúp cho người mắc hội chứng IBD và IBS kiểm soát đau.

Trị liệu tâm lý

Hai hình thức trị liệu tâm lý – liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) (cognitive behavioral therapy) và liệu pháp thôi miên – có thể hỗ trợ tốt nhất trong việc giảm đau hiệu quả cũng như giảm tần suất, cường độ và thời gian của các triệu chứng IBD và IBS.

CBT đã cho thấy hứa hẹn cho bệnh nhân mắc IBD từ trung bình đến nặng và cho những người mắc IBS cũng bị rối loạn lo âu hoặc tâm trạng. CBT có thể giúp bệnh nhân học các chiến lược đối phó để kiểm soát các triệu chứng do lo lắng.

Liệu pháp thôi miên (Hypnotherapy) là một trong những phương pháp điều trị thành công nhất đối với IBS mạn tính, cả trong ngắn hạn và dài hạn. Các nghiên cứu cho thấy rằng ngoài việc giảm nhận thức đau ở cấp độ não, thôi miên có thể cải thiện chức năng miễn dịch trong IBD và IBS, tăng thư giãn, giảm căng thẳng và giảm cảm giác lo lắng.

Dùng thuốc giảm đau

Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) thường được sử dụng để điều trị đau bụng và các triệu chứng cơ xương khớp liên quan đến IBD. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng NSAID có thể làm tăng nguy cơ tái phát IBD, bùng phát bệnh và tăng tổng thể hoạt động của bệnh.

Lo lắng và trầm cảm

Đối với bệnh nhân mắc IBD hoặc IBS, lo lắng và trầm cảm có thể đóng vai trò làm cho các triệu chứng tồi tệ hơn.

Một số người thấy rất hữu ích khi tham vấn với chuyên gia tâm lý học hoặc bác sĩ tâm lý quen thuộc với IBD và IBS, bao gồm cả những nền văn hóa khác biệt về cảm xúc liên quan đến những tình trạng này.

Mặc dù điều trị các triệu chứng thực thể của IBD và IBS có thể phức tạp hơn trong bối cảnh trầm cảm hoặc lo lắng, cả hai đều dễ dàng đáp ứng với điều trị dược lý hoặc tâm lý.

Do đó, điều trị bệnh nhân mắc các rối loạn tâm lý này có thể làm cho việc chăm sóc bệnh nhân IBD và / hoặc IBS hiệu quả hơn.

Giảm stress và kiểm soát căng thẳng

Ngay cả khi không có chẩn đoán tâm lý, nhiều người mắc IBD và IBS báo cáo rằng căng thẳng làm cho các triệu chứng của họ trở nên tồi tệ hơn.

Các kỹ thuật thư giãn và các bài tập tâm trí / cơ thể, chẳng hạn như yoga, thái cực quyền và thiền định có thể giúp ích, đặc biệt khi được sử dụng với các hình thức điều trị khác.

Các lựa chọn quản lý stress khác bao gồm đào tạo thư giãn như thiền, hình ảnh được hướng dẫn hoặc phản hồi sinh học để kiểm soát stress, nó giúp xác định các nguồn gây stress. Bằng cách tổ chức danh sách này thành stress có thể kiểm soát / điều chỉnh và stress không (ví dụ: có chẩn đoán IBD hoặc IBS), bệnh nhân có thể điều chỉnh hành vi và suy nghĩ của mình cho phù hợp.

Một tạp chí về kiểm soát stress có thể giúp xác định các yếu tố gây stress thường xuyên trong cuộc sống và các cách để đối phó với chúng. Theo thời gian, các mô hình và chủ đề chung sẽ xuất hiện cũng như các chiến lược để đối phó với chúng thành công. Dưới đây là các chiến lược bổ sung để giúp quản lý stress:

Nói chuyện với một người bạn đáng tin cậy hoặc đặt một cuộc hẹn với một chuyên gia tham vấn tâm lý

Thể hiện những gì bạn đang trải qua có thể rất hữu ích, ngay cả khi bạn không thể làm gì để thay đổi tình hình stress. Điều này cũng có thể bao gồm dành thời gian với những người tích cực, những người nâng cao tâm trạng của bạn. Hệ thống hỗ trợ tốt sẽ giúp bạn thoát khỏi các ảnh hưởng tiêu cực và stress.

Chăm sóc bản thân

Nếu bạn thường xuyên dành thời gian để vui chơi và thư giãn, bạn sẽ ở một nơi tốt hơn để xử lý các yếu tố gây stress trong cuộc sống khi nó chắc chắn đến. Những hoạt động như vậy có thể bao gồm làm các công việc yêu thích, tăng cường các tương tác xã hội hoặc yoga và thiền định.

Tham gia vào hoạt động thể chất, tập thể dục

Hoạt động thể chất đóng một vai trò quan trọng trong việc giảm và ngăn ngừa ảnh hưởng của căng thẳng. Dành thời gian cho ít nhất 30 phút tập thể dục, năm lần mỗi tuần.

Một chế độ ăn uống lành mạnh

Cơ thể được nuôi dưỡng tốt được chuẩn bị tốt hơn để đối phó với stress, vì vậy hãy chú ý đến những gì bạn ăn. Bắt đầu ngày mới với bữa sáng, và giữ cho năng lượng của bạn và tinh thần minh mẫn với những bữa ăn cân bằng, bổ dưỡng suốt cả ngày.

Ngủ đủ giấc

Ngủ đủ giấc làm cho tâm trí của bạn, cũng như cơ thể của bạn có đủ năng lượng. Cảm giác mệt mỏi sẽ làm tăng stress vì nó có thể khiến bạn suy nghĩ phi lý, tiêu cực.

Sử dụng các kỹ thuật ngủ khác nhau (ví dụ, thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi sáng hoặc chỉ đi ngủ khi buồn ngủ) có thể rất hiệu quả cho chứng mất ngủ.

Điều Trị Bệnh Viêm Ruột (IBD) và Hội Chứng Ruột Kích Thích (IBS) Ở Đâu Tốt?

Tỷ lệ mắc Bệnh Viêm Ruột (IBD) và Hội Chứng Ruột Kích Thích (IBS) đã tăng lên trong 2 thập kỷ qua ở châu Á nói chung và Việt Nam có lẽ cũng không là một ngoại lệ và nó được cho là sẽ tiếp tục tăng trong thập kỷ tới. Với tỷ lệ cao của viêm đại tràng nhiễm trùng, lao và bệnh Behcet (BD) ở châu Á, sự chẩn đoán phân biệt kỹ lưỡng luôn luôn cần thiết trước khi đưa ra kế hoạch điều trị cho nhóm bệnh viêm ruột (IBD).

Để điều trị đúng thì bệnh cần được chẩn đoán đúng.Hướng tiếp cận liên chuyên khoa (bao gồm khoa tiêu hóa, nội soi, giải phẫu bệnh, dinh dưỡng), hướng dẫn quốc gia, đào tạo liên tục, cũng như các hoạt động nghiên cứu sâu về bệnh có thể giúp thu hẹp khoảng cách về khả năng chẩn đoán giữa các trung tâm ở châu Á.

Bệnh viện Asan Medical Center, Hàn Quốc

Trong các bệnh viện đối tác của Medifly, Giáo sư Byong Duk Ye, trưởng đơn vị IBD tại bệnh viện Asan Medical Centre là một trong các đơn vị hàng đầu châu Á trong chẩn đoán và điều trị viêm ruột IBD.

HOPE Gastroenterology and Liver Clinic, Singapore

Tiến sĩ Bác sĩ Thia Teck Joo, Kelvin, MD, PhD, FAMS (Gastroenterology) MCI (NUS), HOPE Gastroenterology and Liver Clinic, Singapore cũng là một trong các chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm nghiên cứu và điều trị IBD tại Singapore.

Tham khảo:

1. Crohn’s & Colitis Foundation of America (CCFA)

2. American Chronic Pain Association

3. The American Academy of Clinical Psychology

4. The American Academy of Pain Medicine

5. American Society for Clinical Hypnosis

6. Mayo Clinic